Dziś obchodzimy 99. rocznicę urodzin ostatniego Żołnierza Wyklętego Józefa Franczaka ps. „Lalek”, „Laluś”. Franczak urodził się 17 marca 1918 roku w Kozicach Górnych. W wieku 17 lat wstąpił jako ochotnik do Wojska Polskiego. W 1939 roku, po agresji ZSRR na Polskę, walczył z sowieckim najeźdźcą. Dostał się do niewoli, z której udało mu się uciec. Od tego momentu całe swoje życie poświęcił walcząc o wolność Ojczyzny.
Związany ze strukturami ZWZ-AK, brał udział w wielu akcjach skierowanych przeciwko funkcjonariuszom UB, wykonywał wyroki śmierci na konfidentach. 10 lutego 1953 roku Franczak wziął udział w ostatniej wspólnej akcji zbrojnej razem z ppor. Stanisławem Kuchciewiczem vel Kuchcewiczem „Wiktorem” i Zbigniewem Pielakiem (Pielachem) „Felkiem”. Podczas akcji doszło do strzelaniny, w której śmiertelnie ranny został „Wiktor”, stojący na obstawie „Laluś” zranił jednego z milicjantów.
Franczak ukrywał się przez kolejnych dziesięć lat. Korzystał z pomocy zorganizowanej przez siebie sieci pomocników, która według danych SB liczyła ponad dwieście osób. Za udzielanie pomocy „niebezpiecznemu bandycie” groził wówczas kilkuletni wyrok więzienia. W kwietniu 1956 roku władze komunistyczne ogłosiły kolejną amnestię. Franczak obawiając się długoletniego więzienia nie zdecydował się na wyjście z podziemia.
„Laluś” został zastrzelony 21 października 1963 roku w wyniku zdrady Stanisława Mazura ps. „Michał”. Za wydanie Franczaka miał otrzymać 5 tys. złotych.
Ostatni Wyklęty został anonimowo pochowany na jednym z lubelskich cmentarzy. W 1983 roku jego siostrom udało się przenieść szczątki do rodzinnego grobowca w Piaskach. W 2008 r „Lalek” został odznaczony pośmiertnie Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.
Człowiek, który wydał Franczaka, aż do swej śmierci w 1996 roku wiódł spokojne życie. Za zdrajcę uznawano Wacława Becia, u którego tego dnia ukrywał się „Lalek”. Prawda wyszła na jaw w 2005 roku, dzięki badaniom przeprowadzonym przez Stanisława Poleszaka, historyka IPN.
Źródła:
- Pamięć.pl, Ostatni. Józef Franczak „Laluś” (1918–1963) – tekst dr. Sławomira Poleszaka.
- Dzieje.pl, Józef Franczak 1918-1963.